Musevilik’in kutsal kitabı olan Tevrat, Musa tarafından yazılmamıştır! Tevrat kelimesi İbranice olup mânâsı şeriat veya kanundur. Tevrat; MÖ ~950 yıllarında yazılmaya başlanıp, MÖ ~450 yılları arasında tamamlanmıştır. Yazarları Uzman, Rahip gibi kişiler olan “Redaktör”ler yani düzenleyiciler tarafından yazılmış olup, çeşitli kabile efsanelerini ve hikâyelerini ve de gelenekleri konu almaktadır. Bu süreç içerisinde hikâyelerin devamı, yeni eklenen metinler-maddeler ve düzenlenen yazılar şeklinde Redaktörler; Orijinal Tevrat’ı oluşturmuştur.
Dinbilimciler Tevrat’ın, kendi içinde tam ve bağımsız olan ve zaman zaman tutarsız kaynaklardan gelen hikâyelerden oluştuğuna kanaat getirdiler ve temel olarak 4 ana kaynağın olduğu görüşünde birleştiler. Tevrat’ın oluşmasını sağlayan 4 kaynak:
- “Yahvist” kaynak (J); MÖ ~950’lerde, güneydeki Yehuda Krallığı’nda yazılmıştır.
- “Elohist” kaynak (E); MÖ ~850’lerde, kuzeydeki İsrail Krallığı’nda yazılmıştır.
- “Tesniyeci” kaynak (D); MÖ ~600’lerde, Kudüs’de dini reformlar zamanında yazılmıştır.
- “Ruhbani” kaynak (P); MÖ ~500’lerde, Babil’de sürgündeki rahipler tarafından yazılmıştır.
Tevrat Redaktörleri; önce JE olarak derleyip, sonra JED olarak derlemiş ve son olarak ta JEDP şeklinde derleyerek Tevrat’ı oluşturmuşlardır.
Tevrat’ın oluşumunda etkili olan bu 4 kaynaktan seçilmiş bazı olayları inceleyelim:
Yahvist kaynağında Tanrı “Yehova” insanı kilden yaratır ve ona hayat nefsi üfler. Tanrı, Cennet’te akşam yürüyüşünden hoşlanır. Musa öldüğünde onu elleriyle gömer. İnsanlarla yüzyüze konuşur. Âdem ve Havva’ya hayvan postundan giysiler yapar. Yahvist kaynağında Tanrı “Yehova” insansı olarak insan görünümünde olduğu anlatılırken, Elohist kaynağında Yehova kendini göstermeyip rüyalar, peygamberimsiler ve melekler aracılığıyla iletişime geçmektedir. Elohist’te melekler merdivenlerden inip çıkarak gökteki Tanrı ve yerdeki insanlar ile iletişime geçer, Yusuf rüya yorumcusu olarak Tanrı ile bağlantı kurar. Yahvist, güneydeki halkı övgü ile anlatırken; Elohist, kuzeydeki halkı anlatmaktadır. Yahvist kaynakta geçen ensest ilişki, Elohist’te redaktör tarafından kesintilere uğrar. Yahvist’te Musa’nın doğaüstü güçlerinin olmadığı anlatılır. Elohist’te Musa, firavunu alaşağı etmiştir. Yahvist kaynakta İbrahim’in, oğlu İshak’ı kurban etmesi anlatılmamakta olup; Elohist’te İbrahim, İshak’ı kurban etmeye götürür ama devamı anlatılmaz. İlerleyen süreçlerde Redaktörler İshak’ın, melek tarafından bir koç getirilmesi ile kurban edilmesini eklemişlerdir.
Tesniyeci’de Kenan toprakları[62] (bugünkü İsrail-Filistin ve çevresi[63][64][65]) Mısır’daki kölelikten kaçıp gelenlere vadedilmiştir. Tanrı onlarla anlaşma yapar. Anlaşmaya göre Tanrı onlara Kenan topraklarını verip zengin kılacak fakat karşılığında onlar kanunlara uyacaktır. Kanunlar, krallardan bile daha üstündür. İbrahim’den bahsedilmez. Musa aracılığıyla verilen kehanetler, açıklamalar Tanrı’nın ona vahyidir. Yehova önünde herkes eşittir; fakir, dul ve yetimler önemlidir.
Ruhbani’de Yusuf, Sodom-Gomore, Lut, Esav-Edom, kahramanlar gibi hikâyeler veya olaylar kesintiye uğramış ya da çıkartılmıştır: Ruhbani Kod, Levilerin yetkileri, Midyan Ganimetleri gibi konular eklenmiştir. Peygamberlerden bahseder. Harun ön plana çıkarılmış, Musa indirgenmiştir. Kızıldeniz’i yaran ve firavuna on belayı veren Harun’dur. Elohist’te bu olay Musa’ya mal edilir.
JE’de Musa daha şık bir şekilde anlatılmıştır. Balaam Peygamberi ve Konuşan Eşek olayları çıkartılmıştır. Altın Buzağı hikâyesi değiştirilmiştir. Yanan Çalı sayesinde Tanrı’nın Musa’yla konuşmasıni içerir.
Bunların dışında Tevrat’ın oluşum sürecinde devam edenler, eklenenler, çıkartılanlar ve değiştirilenler olmak üzere fazlaca konular bulunmaktadır.[62] Tevrat’ın çoğu yerinde Yahudi kabilelerinin bir oradan bir buraya göçleri ve bu göç sıralarında -daha çok kendi aralarında- yaşadığı olaylar uzun uza anlatılır.[66]
İncil’deki Analizi
İncil: Pavlus’tan Galatyalılar’a Mektup 3:19 Öyleyse Yasa’nın amacı neydi? Yasa suçları ortaya çıkarmak için antlaşmaya eklendi. Vaadi alan ve İbrahim’in soyundan olan Kişi gelene dek yürürlükte kalacaktı. Melekler yoluyla, bir aracı eliyle düzenlendi. 20 Aracı tek bir tarafa ait değildir; Tanrı ise birdir.
Ayrıca şunu da belirtmekte fayda var. MÖ 2.000 civarında Kudüs ve çevresinde yerli halk olan “Kenanlılar” yaşamaktaydı. Tevrat’a göre Babil’den gelen ve ileride Yahudi olacak grup
Kenanlılarla anlaşamaz ve Mısır’a gider: Sonrasında tekrar gelerek (MÖ 1234) burayı alırlar. Kudüs, Yunan-Makedon hakimiyetindeyken burada Filisti halkı yaşadığı için buraya / kenan diyarına “Palestina / Filistin” denilmiştir: Romalılar da bunu sürdürmüştür: Fakat bu kavim sonradan asimilasyona uğramıştır ve sadece ismi kalmıştır.[67]
___________________
[62] “Belgesel Hipotez”, Vikipedi, Özgür Ansiklopedi, <https://tr.wikipedia.org/wiki/Belgesel_hipotez> Erişim: Kasım 2011.
[63] “Kenan Diyarı” = bugünkü İsrail/Kudüs ve çevresi. Hatice P. Erdemir, Halil Erdemir, “Kudüs’te Yahudi İsyanı ve Yahudiler“, History Studies: International Journal of History, Ortadoğu Özel Sayısı, 2010, <http://www.historystudies.net/dergi/tar201512cb8e3.pdf> Erişim: Nisan 2018, s. 120.
[64] “Kenan Diyarı” = bugünkü Filistin ve çevresi. Haydar Oruç, “Stratejik Ortaklıktan Radikal Söyleme Evrilen İlişkiler Örneği: 1979 Sonrası İsrail-İran İlişkileri“, Değişim Yayınları, Bilgi: Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 33, Kış 2016, <http://dergipark.gov.tr/download/article-file/301335> Erişim: Nisan 2018, s. 4.
[65] Sedat Kızıloğlu, “İsrail Devleti’nin Kuruluşuna Kadar Geçen Süreçte Yahudiler ve Siyonizm’in Gelişimi“, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 1, Ocak 2012, <http://dergipark.gov.tr/download/article-file/181032> Erişim: Nisan 2018, s. 38.
[66] Bu sitede -ilgilenenler için- bk.
[67] Age., s. 36, 38, 61.