2 ile 1 milyon yıl öncesi aralığındaki taş vb. gereçlerden keskin alet yapımı, insanın beyninin gelişmesini gerektirmemektedir. Ateşin bulunması 600 bin yıl öncesine dayansa da, öncesinde de kullanılıyordu. İnsan, yaklaşık 2 milyon yıl boyunca; avcılık, toplayıcılık ve balıkçılıkla geçinmiştir. İnsanların ilk dinsel arkeolojik buluntuları 30 bin yıl öncesindeki Fransa mağara resimlerine dayanır. Bu dönemlerde, insanlar; hayvansal ve bitkisel Tanrılar ve ruhlara inanmaktaydı, bunlar onları korurdu ve aralarında ilişkiler olduğuna inanırlardı. Avlanan hayvanın kemikleri önemlidir, öyle ki Hayvan Tanrısı o kemiklere can verir inancı ile Yüce Varlıklara sunulan kemikler, inançları mevcuttur.
Mezarlık kültü 70 bin yıl öncesine gitse de; kabilelerin ölenlerin kafataslarını saklamaları adedi 400 bin yıl öncesine kadar gitmektedir. Mezarlıklar ve cesetlerin kırmızı toprak boyasıyla boyanması dine geçişin, sonraki hayatın kanıtıdır. Boya, kanı simgelemekteydi, ayrıca “ölüleri rüyada görme” de dinselliğin oluşmasında etkendir. İnsanlar, 40 bin yıl öncesinden metal-maden kullanmaya başladılar. Keskin av aletleri, küpeler, kolyeler vb. nesneleri; ölen kişiyle beraber gömdüler. Mezarlıklar güneşin doğduğu yere, doğu yönüne dönüktü, böylelikle yeniden doğuşa inanılırdı.[1] (Ayrıca Homo neanderthalensis adlı bir insan türünde; ölen kişiyi kendi eşyalarıyla gömmek, “öbür hayat” inancının onlarda var olduğunu bize gösterir. Bunun tarihi de 300-200 bin yıl kadar geriye gider.[2]) Ev veya Rahim anlamına gelen mezara, kişi, “sağa doğru yatık” cenin pozisyonunda kıvrılmış bir şekilde gömülmesi söz konusudur. Açılan Rahim mezar olarak kapanmıştır.[1] (Sağa doğru gömülmek kavramı; dinlerdeki “sağ ol” kavramının temellerinden biri olabilir.[3] Öyle ki semavi dinlerde “sağ taraf” güç ve ilahilik anlamına gelir. İncil’de; Hz. İsa, Tanrının sağında oturur ve Kur’an’da sağ taraf ilahilik anlamına gelir.[4] Geleneklerimizde bir yere girerken sağ ayakla girmek[5], Hz. Muhammed’in sağa dönük yatması[6] vb. örnekleri çoğaltabiliriz.) (Bu mezar kültünün uzantısı Tevrat Hezekiel 37: 5, 7 ve 8’de şöyle vuku bulur; “RAB bu kemiklere şöyle diyor: ‘İçinize ruh koyacağım, canlanacaksınız.’ (…) Kemikler birbirleriyle birleşiyordu. …etler oluşuyor(du).”[7])
___________________
[1] Mircea Eliade, “Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi: Taş Devrinden Eleusis Mysteria’larına”, Cilt: 1, Çeviri: Ali BERKTAY, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2003, s. 1-29.
[2] Bu sitedeki yazıma bk. (Dizin 91)
[3] Yazarın görüşüdür/yorumudur.
[4] Bu sitedeki yazıma bk. (Dizin 148)
[5] Hayırlı yerlere giriş ve onurlu işler sağ ile, hayırsız/bayağı işler sol ile yapılır geleneği mevcuttur. Daha fazlası için: Sorularla İslamiyet, “Bir yere girerken sağ ayakla girmek, sol ayakla çıkmak gibi, sağ taraftan başlamakla ilgili konuların sünnette yeri var mıdır? Bu konuda kaynak gösterir misiniz?“, 22 Ağustos 2011, <https://sorularlaislamiyet.com/bir-yere-girerken-sag-ayakla-girmek-sol-ayakla-cikmak-gibi-sag-taraftan-baslamakla-ilgili-konulari-0> ET: Şubat 2018. Sorularla İslamiyet, “Tuvalete niye sol ayakla girilir ve euzu besmele çekilir. Çıkışta sağ ayakla çıkılır ve elhamdülillah denir?“, 9 Temmuz 2009, <https://sorularlaislamiyet.com/tuvalete-niye-sol-ayakla-girilir-ve-euzu-besmele-cekilir-cikista-sag-ayakla-cikilir-ve-elhamdulill-0> ET: Şubat 2018.
[6] Sorularla İslamiyet, “Yüz üstü yatmak günah mıdır? Uyku adabı nasıldır?“, 21 Temmuz 2006, <https://sorularlaislamiyet.com/yuz-ustu-yatmak-gunah-midir-uyku-adabi-nasildir> ET: Şubat 2018.
[7] Kitab-ı Mukaddes Şirketi, Tanah / Eski Antlaşma – Hezekiel 37: 5, 7 ve 8 <https://www.kitabimukaddes.com/kutsal-kitap-hakkinda-bilgilendirme-ve-tam-metni/eski-antlasma/hezekiel/> ET: Şubat 2018.