Konu 194: SİDARTA GATOMA BUDA VE BUDİZM

 

Budizm metaryalist düşünürlerin ilgi gösterdiği bir yol olarak da göze çarpar. İslam’dan önce Türklerin milli dinlerinden biri olma özelliğini de gösterir. Mistik metotları Tasavvuf’ta da kullanılmıştır. MÖ 563-483 yılları arasında yaşamış Buda, Kuzey Hindistan’da doğmuştur. Buda “Aydınlanmış” anlamına gelir. Budist rahiplerin Baktriya ve İran’a da geldikleri bahis edilir. Kur’an’da Buda’dan doğrudan bahsedilmez ama Zül’kif (gıda) kelimesiyle, Buda’nın babası Suddhodana (gıda) ile bağlantılı olduğu hakkında görüşler vardır. Yine Tin (incir) Sûresinde, Buda’nın incir ağacı altındayken, vahiy veya ilham aldığı (daha doğrusu, yoga ile birlikte Nirvana’ya ulaştığı) durumuyla bağlantı kurulmaya çalışılır. Lakin bu görüşler oldukça zayıf ve gereksizdir.

Buda’nın babası küçük bir beyliğin hâkimiydi. Annesinin ismi Maya olduğu ve doğumdan yedi gün sonra öldüğü kabul görür. Sidarta/Siddharda (başardı) şahsi ismidir, aile ismi de Gatoma/Gautama’dır: Buda/Buddha (uyanmış-aydınlanmış) onun lakabıydı. Ailesi zengindi ve o iyi bir eğitim gördü. Kuzeni ile evlenerek bir oğlu olmuştur. Yaşadığı hayattan tatmin olmaması ve Veda, Brahman gibi dinler sorularına cevap verememesi neticesinde; insanın varlık amacını ve hayatın amacını bulmak adına, ailesinin karşı çıkmasına rağmen 29 yaşında dünya hayatına ve tüm arzulara sırt çevirerek ıssız bir ormanda 7 sene boyunca inzivaya çekilmiştir. Kendisine yaptığı senelerce süren ıstırap, acı, keder vb.den sonra umduğunu bulamadı. Öyle ki arkadaşlarıyla beraber ormanda onlarca gün aç-susuz meditasyona dalıyordu. Birgün “Her şeyin orta yolu makbuldür!” diyerek aç yaşantısına son verdi ve bir incir ağacı altına gelerek düşüncelere dalmaya başladı. 49± gün boyunca sadece su içerek, hiçbir şey yemeyerek kendisine Meditasyon (Derin Düşünce) uyguladı. Bu dönemlerde Nirvana’ya (Kurtuluş’a) ulaştığı bilinmektedir.^[18]

 

Tevrat ve İncil’deki Benzerliği-Analizi

Tevrat: Mısır’dan Çıkış 34:28 Musa orada (34:4,29,32 Sina Dağı’nda) kırk gün kırk gece Rab’le birlikte kaldı. Ağzına ne ekmek koydu, ne de su. Antlaşma sözlerini, on buyruğu taş levhaların üzerine yazdı.

İncil: Matta 4:1 Bundan sonra İsa, İblis tarafından denenmek üzere Ruh aracılığıyla çöle götürüldü. 2 İsa kırk gün kırk gece oruç tuttuktan sonra acıktı. (Luka 4:1-2 İsa.­.. kırk gün İblis tarafından denendi.) 3 O zaman Ayartıcı* yaklaşıp, “Tanrı’nın Oğlu’ysan, söyle şu taşlar ekmek olsun” dedi. 4 İsa ona şu karşılığı verdi: “ ‘İnsan yalnız ekmekle yaşamaz, Tanrı’nın ağzından çıkan her sözle yaşar’ diye yazılmıştır.” 5-6 Sonra İblis O’nu kutsal kente* götürdü. Tapınağın tepesine çıkarıp, “Tanrı’nın Oğlu’ysan, kendini aşağı at” dedi, “Çünkü şöyle yazılmıştır: ‘Tanrı, senin için meleklerine buyruk verecek.’ ‘Ayağın bir taşa çarpmasın diye Seni elleri üzerinde taşıyacaklar.’ “ 7 İsa İblis’e şu karşılığı verdi: “ ‘Tanrın Rab’bi denemeyeceksin’ diye de yazılmıştır.” 8 İblis bu kez İsa’yı çok yüksek bir dağa çıkardı. O’na bütün görkemiyle dünya ülkelerini göstererek, (Luka 4:6 .­.. “Bunlar bana teslim edildi, ben de dilediğim kişiye veririm.”) 9 “Yere kapanıp bana taparsan, bütün bunları sana vereceğim” dedi. 10 İsa ona şöyle karşılık verdi: “Çekil git, Şeytan! ‘Tanrın Rab’be tapacak, yalnız O’na kulluk edeceksin’ diye yazılmıştır.” 11 Bunun üzerine İblis İsa’yı (Luka 4:13 .­..her bakımdan denedikten sonra.­..) bırakıp gitti. Melekler gelip İsa’ya hizmet ettiler. (“Ayartıcı”: Şeytan. “Kutsal Kent”: Yeruşalim*, Kudüs. “Yeruşalim”: Bugünkü Kudüs; Kutsal Kitap’ta -yani eski ve yeni ahitte- Şalem, Davut Kenti, Siyon*, kutsal kent, Ariel diye de geçer. “Yeruşalim kızı” ise “Yeruşalim halkı” anlamına gelir. “Siyon”: Yeruşalim Kenti’nin kurulduğu tepelerden biri olan “Siyon” sözcüğü, mecazi anlamda “Tanrı’nın konutu”, “Tanrı’nın halkı” demektir.)^[19]
Luka 5:16 Kendisi (15 İsa) ise ıssız yerlere çekilip dua ediyordu. {Şu da eklenmelidir ki Yahya da böyleydi:} Luka 1:80 (63 Yahya) “.­.. İsrail halkına görüneceği güne dek ıssız yerlerde yaşadı.” {Ayrıca Muhammed’in de ıssız yerlere -örneğin mağaraya- çekildiğini bilmekteyiz.}

Buda yedi senelik bir arayıştan sonra hayatın sırlarını çözdüğünü söylemiştir. Bundan sonra öğretilerini ve gerçekleri yaymak için ülkeyi (Hindistan’ı) dolaşmaya başladı. Gittiği her yerde öğrenci ve taraftar kazanıyordu, yanı sıra kıskançlık ve onu öldürme girişimleri de oldu. Sonra kurduğu sistemi kontrol ve idare etti. Buda 80 yaşındayken ağaçlar altında öldü. Daha sonra öğrencileri bu görüşleri dünyaya yaymıştır.

Budistler için Buda’nın bedeninin bir önemi yoktur, ilahi haber getiren peygamber değildir (ki peygamberlere inanmazlar.) “Buda Yolu” onlar için bir kurtuluş, aydınlanma, hakikat, sonsuzluk, tenasühden (Ruh Göçünden) kurtulma, dünyevi hâkimiyetten kurtularak yükselme vb. durumlarıdır. Budistlerde yedi rakamı özeldir. Vucüt arkasında üstün bir varlık olduğu (ruh) düşünülür. Buda’nın resim ve heykellerinde ise gerçek Buda vücudunun / yüzünün olmamasının sebebi; Buda’nın gerçek bedenini, O’nun hakiki şahsiyetini örten tesadüfî bir vücut olarak görürler: Bu yüzden bozulmayan saadet vücudu yani heykellerde olan aydınlanmış -Nirvana’ya / Kurtuluş’a ermiş- vücut sembolize edilir. Buda bir kitap bırakmamıştır ama seyahatlerindeki öğretilerinden oluşan sonradan yazılmış Pali-Kanon adında bir kitap vardır.^[18]

 

Buda ve Budizm’de herhangi bir Tanrı kavramı yoktur. Tanrı’yı reddetmezler ama Tanrı kavramıyla ilgilenmezler daha çok insanın Kurtuluş’a ermesi süreçlerindeki “Kâinat Kanunu”nu işlerler. Dünya; Tanrı’nın dünyası değil, insanların hırslarından ortaya çıkmıştır, denilir. Bu sebeple dünyevi işlerin üstüne çıkabilmeyi düşünürler. Buda’ya göre hayatta kurtuluşa ermenin, acı-hırs-keder-ızdıraplardan kurtulmanın yolu; “Doğru Karar, Doğru İstemek, Doğru İnanç, Doğru Bakış, Doğru Konuşmak, Doğru Fiil, Doğru Hayat, Doğru Azim, Doğru Düşünce ve Doğru Tefekkür”dür. Buda için yasaklar; “Canlı varlıkları öldürmemek, verilmeyeni almaktan uzak duracağım, yalan söylemeyeceğim, uyuşturucu ve sarhoş edici maddelerden uzak duracağım”dır. Buda bir nevi Brahmanizm’i düzeltmeye çalışmıştır.

Budizm’e göre Tenasüh ve Reenkarnasyon inancı vardır, belirli sürelerde kötü amel edenler Cehennem azabı görürken, iyi amel edenler gök katlarındaki Tanrısal Alem’e giderler: Ama asıl amaç Nirvana’ya ulaşmadır. Nirvana bir bakıma sönmek, dinmek olarak yokluğu ve boşluğu temsil eder; buradaki yokluk izafi olarak en üstüne ulaşabilmedir. İbadetleri; heykellere çiçek bırakma, tütsü-mum yakma, vb.dir: Bazen ölüler yakılır bazen gömülür. İlerleyen dönemlerde MS 150-400’de Budizm’in kolları / mezhepleri; Nepal, Çin, Japonya, Tibet, Sumatra ve Java’da yayıldı.

Buda’nın ölümünden sonra bazıları onu Tanrı olarak yorumladı. Buda zamanında ağaçlar önemli idi, kadın hakları önemli idi. Buda’nın ölmeden önceki son sözleri: “Dervişler! Bu söze kulak verin! Birleşik olan her şey, er geç çözüşüp yok olacaktır. Kendi kurtuluşunuzu kendiniz sağlayınız.” olmuştur. Buda, Brahmanizm’in birtakım inanışlarındaki putlara tapmanın -ve/veya diğer dinlerdeki putlara tapmanın- yanlış olduğunu söylemiştir ve bunların kırılmasını emretmiştir.^[18]

Tevrat ve İncil’deki Benzerliği-Analizi

Tevrat: Mısır’dan Çıkış 34:1 Rab, Musa’ya.­.. 13 “Onların sunaklarını yıkacak, dikili taşlarını parçalayacak, Aşera putlarını keseceksiniz.” 27 .­..dedi.
Çölde Sayım 33:50 .­.. Rab Musa’ya şöyle dedi: 33:51 “İsrailliler’e de ki, ‘Şeria Irmağı’ndan Kenan ülkesine geçince, 33:52 ülkede yaşayan bütün halkı kovacaksınız. Oyma ve dökme putlarını yok edecek, tapınma yerlerini yıkacaksınız.”

İncil: Matta 21:12 İsa, tapınağın avlusuna girerek oradaki bütün alıcı ve satıcıları dışarı kovdu. Para bozanların masalarını, güvercin satanların sehpalarını devirdi. (Markos 11:16 “Yük taşıyan hiç kimsenin tapınağın avlusundan geçmesine izin vermedi.”) 13 Onlara şöyle dedi: “ ‘Evime dua evi denecek’ diye yazılmıştır. Ama siz onu haydut inine çevirdiniz!”

Tevrat: Mısır’dan Çıkış 25:1 RAB Musa’ya şöyle dedi: 29:18 “.­..koçun tümünü sunağın üzerinde yak. Bu Rab’be sunulan yakmalık sunu, Rab’bi hoşnut eden koku, O’nun için yakılan sunudur.”
30: 7 “Harun her sabah kandillerin bakımını yaparken sunağın üzerinde güzel kokulu buhur yakacak. 30: 8 .­.. Böylece huzurumda kuşaklar boyunca sürekli buhur yanacak.”

Buda yaşamında bir insan olduğunu söylese de, sonrasında onu ilahlaştırmışlardır. Kurban keserek ibadet etmeye karşıydı. Buda’ya göre “Akıl, gelip geçici düşüncelerden temizlenmelidir.” Budizm, Hinduizm içinde yer alır.^[18]

___________________
^[18] Sarıkçıoğlu, ags., <http://www.darulkitap.kuranikerimde.com/tarih/v2/es-dinlertarihi/index.htm#_Toc148194663> “Budizm” bölümü. İlhan Güngören, “Buda’nın Yaşam Öyküsü”, Historical Sense, 18 Temmuz 2003, <http://www.historicalsense.com/Archive/buda1_1.htm> Erişim: Eylül 2011. Bernardo Bertolucci (Yön. ve Öykü), “Little Buddha”, [Film], Yapımcı: Jeremy Thomas, 1993, <https://youtu.be/Z3WZwNwNcV0> Erişim: 2 Temmuz 2018. ve Neil Rawles (Yön.), “Andrew Marr’s History of the World”, 2. Bölüm: Age of Empire, [TV Belgeseli], Yapımcı: Chris Granlund, Kathryn Taylor, Guy Smith, Sunucu: Andrew Marr, BBC One TV, İlk Yayın Tarihi: 30 Eylül 2012, “Büyük Dünya Tarihi” adıyla, 2. Bölüm, NTV üzerinden izlendi, 24 Kasım 2012, <https://www.dailymotion.com/video/x2tcxg0> Erişim: 2 Temmuz 2018, Süre Aralığı: 15:39-22:07.
^[19] İncil maddelerinde bazı sözler “*” ile işaretlenmiş ve sonunda da “( )” işaretleri içerisinde -sonradan ek olarak, neyin ne anlama geldiğini göstermek için- belirli terim / söz tanımlamaları veya açıklamalar yapılmıştır: Bunlar yazar tarafından değil kullanılan İncil kaynağındaki açıklamalar olup buradan alınmıştır.