Sürüngenler memelilerden daha önce oluşmuşlardır. Sürüngenlerin alt çenesi birkaç eklemlidir/kemiklidir, memelilerin 1 kemiklidir. Sürüngenler, memelilerin atasıdır. 2 çene eklemine sahip olan memeli benzeri sürüngenlerdeki (veya Therapsida/Terapsitlerdeki) eklemlerden biri memelilerin çenesi olarak devam etmiş, diğeri ise memeli kulağındaki örs ve çekiç kemiklerine dönüşmüştür. Hatırlatmak gerekir ki tüm fosiller (yani tüm canlı türleri) birer ara formdur çünkü her bir canlı (zincirleme olarak evrilegelindiğinden) kendinden önceki ile sonraki “ara”sındadır. Evrimde amfibiler balıklardan önce, memeliler de sürüngenlerden önce ortaya çıkmamışlardır ve ilk prokaryotik hücrelerden önce kompleks yaşam kayıtlarda görülmemiştir, görül(e)meyecektir.[119]
Memelilere giden evrimsel süreç (genel anlamda, basitçe, kısaca) şu şekilde özetlenebilir. Neslin tükenmemesi için sudan karaya çıkıldığında (365 myö) güneş deriyi kurutuyor, sert toprak ise yumuşak ayaklara zarar veriyordu. Doğal seleksiyon ile ortama ayak uydurma neticesinde (365-340 myöa.nda yani 25 milyon yılda) deri kalınlaştı ve güneşten korunuldu ve de -daha sonra tırnaklara dönüşecek olan- kuvvetli pençelerle de sert toprakta/zeminde yürünüldü (340 myö). Artık karada yaşamaya alışıldı fakat yumurtalar daha alışamamıştı, güneşten korunmak için sert bir kabuğa ihtiyaç vardı, erkekler bir yumurtayı sert bir kabuğu varken dölleyemezler, bu bağlamda dişinin vücudunda kabuk oluşmadan yumurta döllenmeye başlandı, bu sayede de “çiftleşme” başlamış oldu. Çiftleşme (sayesinde sert kabuklu ve içinde embriyonun tüm ihtiyaçlarını barındıran bir yumurta ile) genetik çeşitliliği arttırmanın ve türün devamını kolayca sağlamanın en iyi yoludur. Ve artık tamamen karada yaşanmaya başlandı (340 myö). Karada her yerden gelen “bilgi bombardımanı” ile beyin gelişmeye başladı. Karada evrilegelen türler yemek konusunda rakipti: Mutasyon sonucu (340-279 myöa.nda) daha büyük ve daha güçlü çene kaslarının oluşmasıyla yemekler daha hızlı yenmeye başlandı, bu diğer rakiplere göre bir avantajdı (279 myö): Hızlı yeme vücudu da büyüttü (irileşildi), et yiyen güçlü bir canlıya evrinildi ve eskiden av olunan kimi rakiplere karşı artık onlar av oluyordu (yani kimi rakiplere göre avken avcı olundu). 250 myö yerin altından magma çıkması ve gaz ile atmosferin kapanması ile güneş girmez oldu, 0,5 milyon yıl süren bu yok oluşla türlerin %95’i yok oldu. Kurtulanlar arasındaki ufak sürüngenlerden dinozorlar evrildi (233 myö) ve yine kurtulanlar arasındaki sürüngenlerden -memelilere gidecek olan- kedi benzeri kürklü bir canlı evrildi (220 myö). Güçlü, çevik ve aç dinozorlar çevreye daha iyi uyum sağladığından (dinozorlardan çok daha küçük olup) memelilere gidecek olan o canlı onlardan kaçıyordu. Milyonlarca yıl boyunca yem olmamak için kaçtı ve giderek boyutunun küçülmesi -saklanma, kaçma vs. olarak- ona avantaj sağladı; ve artık en sonunda bir sincap/fare boyutuna dönüşüldü; bu milyonlarca yıllık süreç içerisinde (220-66 myöa.nda) (doğal seleksiyonla) -sırasız olarak- (avcılardan kaçıp yem olmama adına) -memelilere giden yolda ve memelilerde- kabaca şunlar oldu: “Korku” ön plandaydı; gececil olundu, üşündüğü ve korkulduğu için kılların köklerindeki ufak kaslar (ısı yalıtımı için) yalıtımla havanın muhafaza edilmesi için kasılıp kılların dikleşmesini sağlıyordu, bugün üşüdüğümüzde veya irkildiğimizde ‘tüylerimizin diken diken’ olması bu yüzdendir; duyular keskinleşti, bazı çene kemikleri -avcılardan korunmak için- kulak kemiklerine evrildi, bu sayede yaklaşan tehlike erken duyuldu; koku molekülleri her kokunun bilgisini beyne ilettiğinden avcıların kokularının ayırt edilebilmesi gibi kavramlarla beyinde (karmaşık yapılı düşüncelerin evi olup durum analizi ve tepkinin verildiği bölge olan; ve ileride hayal etme, yaratma ve iletişim kurmaya evrilecek olan) neo-korteks gelişmeye başladı; zeka gelişti; yumurtaların yem olmaması uğruna, yumurtlamadan vazgeçilip (embriyonun dişi içinde büyümesiyle) “canlı doğuma” geçildi; yeni doğan yavrunun kendi başının çaresine bakmaması için yani avcılara yem olmaması için, ter bezleri meme bezlerine evrilerek onlar sütle beslendi; neticede dinozorlar sayesinde -memelilere giden yolda ve memelilerde- güçlü duyular ve güçlü bir zeka gelişmiş oldu. Dinozorların 165 milyon yıldan fazla olan hakimiyetine bir asteroidin (65 myö) düşmesi son verdi. Atmosferin kapanıp güneşin girememesi, soğuma ve afetler sonucu çoğu bitkinin yok olması, onları yiyen hayvanların ve hayvan yiyen hayvanların da (zincirleme olarak) yok olmasını beraberinde getirdi. Büyük boyutlu dinozorlar açlıktan bir bir öldü. Artık küçük canlıların dünyadaki hakimiyeti başlıyordu. Bu ortamda böcekler ölenlerle beslenme imkanı buldu ve sayıları arttı: Bizim fare benzeri küçük memelimiz ve diğer küçük canlılar da bu böcekleri yiyerek besleniyordu (64 myö). Memeliler artık dinozorların tahtının varisleriydi ve kıtalara yayıldılar: Ağaçlarda olgunlaşan besleyici maddelerle dolu olan meyveleri yiyebilmek adına topraktan ayrılıp ağaçlarda yaşamaya başladılar (60-56 myöa): Bu süre içinde sincap boyutu bir kedi boyutuna dönüştüğünde -ileride insansılara dönüşecek olan- memeliler içinde bir grup olan primatlar da oluşmuş oldu.[122]
Bu söyleyeceğim 5 cins birer Terapsit olup Terapsitlere biraz daha uzak ve memelilere biraz daha yakın olup ön-memeli (memeli benzeri veya Mammaliaformes)’tir: Adelobasileus (225 myö, çoğu araştırmacıya göre ilk ön-memelidir), Morganucodon (205 myö), Megazostrodon (200 myö), Hadrocodium (195 myö), Sinoconodon (193 myö). Bu ön-memeliler memelilere ve nihayetinde (insan gibi bildiğimiz) plasentalı memelilere (160 myö) evrildi:[123] Jurumaia sinensis plasentalı olup bilinen en eski “gerçek” memelidir.[124]
___________________
[117] Wikipedia-projektin osanottajat, “Terapsidit”, Wikipedia, <https://fi.wikipedia.org/wiki/Terapsidit>; “Tetraceratops”, <https://fi.wikipedia.org/wiki/Tetraceratops>; “Raranimus”, <https://fi.wikipedia.org/wiki/Raranimus>; “Lystrosaurus”, <https://fi.wikipedia.org/wiki/Lystrosaurus>; “Progalesaurus”, <https://fi.wikipedia.org/wiki/Progalesaurus>; Wikipedia Contributes, “Therapsid”, Wikipedia, The Free Encyclopedia, <https://en.wikipedia.org/wiki/Therapsid>; “Tetraceratops”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Tetraceratops>; “Raranimus”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Raranimus>; “Biarmosuchus”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Biarmosuchus>; “Moschops”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Moschops>; “Titanophoneus”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Titanophoneus>; “Lystrosaurus”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Lystrosaurus>; “Theriodont”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Theriodont>; “Arctognathus”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Arctognathus>; “Lycosuchus”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Lycosuchus>; “Progalesaurus”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Progalesaurus>; “Cynodont”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Cynodont>; “Chiniquodon”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Chiniquodon>; “Procynosuchus”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Procynosuchus>; “Exaeretodon”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Exaeretodon>; “Diademodon”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Diademodon>; “Oligokyphus”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Oligokyphus>; Википедия contributors, “Титанофонеус”, Википедия, свободная энциклопедия, <https://ru.wikipedia.org/wiki/Титанофонеус>; “Листрозавры”, <https://ru.wikipedia.org/wiki/Листрозавры>; Colaboradores de Wikipedia, “Titanophoneus”, Wikipedia, La enciclopedia libre, <https://es.wikipedia.org/wiki/Titanophoneus>; “Arctognathus”, <https://es.wikipedia.org/wiki/Arctognathus>; “Exaeretodon”, <https://es.wikipedia.org/wiki/Exaeretodon>; “Tritylodon”, <https://es.wikipedia.org/wiki/Tritylodon>; Contributeurs de Wikipédia, “Titanophoneus”, Wikipédia, l’encyclopédie libre, <https://fr.wikipedia.org/wiki/Titanophoneus>; “Exaeretodon”, <https://fr.wikipedia.org/wiki/Exaeretodon>; Contributori di Wikipedia, “Archaeosyodon praeventor”, Wikipedia, L’enciclopedia libera, <https://it.wikipedia.org/wiki/Archaeosyodon_praeventor>; “Chiniquodon”, <https://it.wikipedia.org/wiki/Chiniquodon>; Edytorzy Wikipedii, “Lystrozaur”, Wikipedia, wolna encyklopedia, <https://pl.wikipedia.org/wiki/Lystrozaur>; Дописувачі Вікіпедії, “Арктогнат”, Вікіпедія, <https://uk.wikipedia.org/wiki/Арктогнат>; Wikipedia-bijdragers, “Diademodon”, Wikipedia, de vrije encyclopedie, <https://nl.wikipedia.org/wiki/Diademodon>; Wikipedia contributors, “三瘤齒獸屬”, 维基百科, 自由的百科全书, <https://zh.wikipedia.org/wiki/三瘤齒獸屬>; Wikipedia Katılımcıları, “Therapsida”, Vikipedi, Özgür Ansiklopedi, <https://tr.wikipedia.org/wiki/Therapsida> Erişimler: 01-04 Mart 2019.
[118] Figür 54: (1a) Wikimedia Commons contributors, “File:Tetraceratops insignis holotype.jpg”, Wikimedia Commons, the free media repository, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tetraceratops_insignis_holotype.jpg>; (1b) “File:Tetraceratops BW.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tetraceratops_BW.jpg>; (2a) “File:Raranimus dashankouensis.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Raranimus_dashankouensis.jpg>; (2b) FinwalSMD, DeviantArt, <https://www.deviantart.com/finwalsmd/art/Raranimus-dashankouensis-747185273>; (3a) “File:Dinosaurium, Biarmosuchus tener 1.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Dinosaurium,_Biarmosuchus_tener_1.jpg>; (3b) “File:Biarmosuchus tener.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Biarmosuchus_tener.jpg>; (3c) “File:Biarmosuchus BW.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Biarmosuchus_BW.jpg>; (4a) “File:Moschops.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Moschops.jpg> veya bk. Flicksmores, Flickr, <https://www.flickr.com/photos/stewartmorris/5015329405>; (4b) “File:Moschops capensis life restoration.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Moschops_capensis_life_restoration.jpg>; (5a) “File:Titanophoneus potens (fossil).jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Titanophoneus_potens_(fossil).jpg>; (5b) “File:Titanophoneus Moscow.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Titanophoneus_Moscow.jpg?uselang=ru>; (5c) “File:Titanophoneus BW.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Titanophoneus_BW.jpg>; (5d) “File:Titanophoneus chart2 DB15.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Titanophoneus_chart2_DB15.jpg>; (6a) Reptile Evolution, <http://www.reptileevolution.com/biarmosuchus.htm> veya <http://www.reptileevolution.com/basal-therapsids.htm>; (6b) Jurassic-Gothic, DeviantArt, <https://www.deviantart.com/jurassic-gothic/art/Dinocephalia-Brithopodidae-107454671>; (6c) “File:Archaeosyodon praeventor.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Archaeosyodon_praeventor.jpg>; (7a) “File:Lystrosaurus hedini.JPG”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lystrosaurus_hedini.JPG> veya “File:Lystrosaurus murrayi 7.JPG”<https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lystrosaurus_murrayi_7.JPG>; (7b) “File:Lystrosaurus murrayi scale.svg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lystrosaurus_murrayi_scale.svg>; (7c) “File:Lystr murr1DB.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lystr_murr1DB.jpg>; (7d) “File:Lystr georg1DB.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lystr_georg1DB.jpg>; (8a) “File:Arctognathus curvimola old.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Arctognathus_curvimola_old.jpg>; (8b) “File:Lycosuchus.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lycosuchus.jpg>; (8c) Rhabwar-Troll-stock, DeviantArt, <https://www.deviantart.com/rhabwar-troll-stock/art/Progalesaurus-stock-437936844> veya Iziko, <http://dev.iziko.org.za.dedi6.cpt3.host-h.net/collections/karoo-palaeontology>; (8d) “File:Theriodontia old.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Theriodontia_old.jpg>; (9a) “File:Chiniquodon theotonicus.JPG”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Chiniquodon_theotonicus.JPG>; (9b) “File:Chiniquodon NT small.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Chiniquodon_NT_small.jpg>; (10a) “File:Skelton of Procynosuchus delaharpeae.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Skelton_of_Procynosuchus_delaharpeae.jpg>; (10b) “File:Procynosuchus BW.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Procynosuchus_BW.jpg>; (11a) “File:Cynodont.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Cynodont.jpg>; (11b) “File:Exaeretodon BW.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Exaeretodon_BW.jpg>; (12a) “File:Diademodon mastacus.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Diademodon_mastacus.jpg>; (12b) “File:Diademodon.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Diademodon.jpg>; (13a) Bath Royal Literary and Scientific Institution, <http://www.brlsi.org/museum-collections/online-museum/fossils/18755> veya Elsa Panciroli, <https://twitter.com/gsciencelady/status/822356204143935488> ; (13b) “File:Tritylodon BW.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tritylodon_BW.jpg>; (14a) (Museum?) MorgansLists, <http://morgana249.blogspot.com/2014/08/5-ancient-mammal-like-reptiles.html>; (14b) “File:Oligokyphus BW.jpg”, <https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Oligokyphus_BW.jpg> Erişimler: 01-04 Mart 2019.
[119] Bruce Alberts, Francisco J. Ayala vd., “Bilim ve Yaratılışçılık: Amerikan Ulusal Bilimler Akademisinin Görüşü”, Çevirenler: Şevket Ruacan, Ümit Sayın, Aykut Kence vd., A.B.D. Ulusal Bilimler Akademisi, Bilim ve Yaratılışçılık Yürütme Komitesi, TÜBA: Türkiye Bilimler Akademisi Yayıncılık, 1999, s. 14, 15. (PDF için bk. Doczz, <http://doczz.biz.tr/doc/168559/bilim-ve-yaratılışçılık-–-amerikan-ulusal-bilimler-akadem…> Erişim: 5 Mart 2019.)
[120] Figür 55: B. Alberts, age., s. 14.
[121] Figür 56: Reptile Evolution, ags. (bk. 118. dipnot 6a).
[122] “Mankind Rising”, agb.
[123] Col·laboradors de Viquipèdia, “Evolució dels mamífers”, Viquipèdia, l’Enciclopèdia Lliure, <https://ca.wikipedia.org/wiki/Evolució_dels_mamífers>; Wikipedia Contributes, “Evolution_of_mammals”, Wikipedia, The Free Encyclopedia, <https://en.wikipedia.org/wiki/Evolution_of_mammals>; “Mammal”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Mammal>; “Adelobasileus”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Adelobasileus>; “Sinoconodon”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Sinoconodon>; “Morganucodon”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Morganucodon>; “Megazostrodon”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Megazostrodon>; “Hadrocodium”, <https://en.wikipedia.org/wiki/Hadrocodium> Erişimler 6 Mart 2019. (Şu memelilere örnekler eklersin, “Bu ön-memeliler (…-buraya– gibi) memelilere…”, wikide var bunlarda ilk üçte).
[124] Jennifer Welsh, “Skinny ‘Shrew’ Is Oldest True Mammal”, LiveScience, 24 Ağustos 2011, <https://www.livescience.com/15734-oldest-placental-mammal.html> 6 Mart 2019.