Galaksimiz ∼1.000 ışık yılı (ıy) kalınlığındadır (1 ıy = ∼9,5×1015 metre veya ∼9,5×1012 km). Diski, küresel bir bulut olan “halo” çevreler ve burası %2 oranında yıldız içerir.[1]
Güneş, galaksinin ekvator düzleminin ∼20 ıy üzerinde olup Orion spiral kolundadır.[2]
Yerel Grup’taki galaksiler saatte 100 km’nin altındaki hızlarla birbirlerine uyguladıkları kütle çekim etkisiyle hareket etmektedirler. Yerel Grup’un tamamı ise fon ışımasına göre saniyede ∼600 km hızla hareket etmektedir.[3]
Galaksimizdeki yıldızların yaklaşık yarısı 4,5 milyar yıl yaşından büyüktür. Galaksimizdeki yıldızların çoğunun yaşam ömrü ise 10 milyar yıl civarını bulmaktadır.[4]
Bir atom çekirdeği kendi etrafında “döndüğü” için etrafındaki elektronları da “döndürür”.[5]
Bir uzay aracının galaksimizin görüntüsünün tamamını tek bir fotoğraf karesinde çekebilmesi için galaksimizin dışına çıkması lazımdır ki Dünya’dan ∼3×1019 milyar km uzaklaşması gerekir.[6]
Galaksimizin merkezi gaz ve tozdan ötürü görünür ışık olarak neredeyse hiç görün(e)mez (ama insan gözünün göremediği ışınlarla tespit edilebilir, edilmiştir).[7]
Büyük galaksilerin çarpışması (tam olarak iç içe geçmesi) milyarlarca yıl sürer ve bu çarpışmayla (sırasında ve devamında) gazlar ısınır, karışır, çok fazla enerji üretilir ki bu da fazlaca yeni yıldız oluşumu için ideal bir ortam oluşturur.[8]
Dünya’nın Güneş’e, Ay’ın Dünya’ya yaklaşması gibi aynı kümedeki (veya gruptaki) galaksiler de birbirlerine yakınlaşıp uzaklaşırlar, kütle çekimi eşliğinde olan bu yakınlaşma(lar) sonucu “gel”, uzaklaşmalar sonucu ise “git” olur, buna “gel-git” kuvveti denir ki bu durum galaksilerin kümedeki hareketlerini belirler, öyle ki bu çekim galaksileri bir arada da tutar. Eğer 2 veya birkaç galaksi arası mesafe yeterince azalmışsa büyük olan galaksi diğerinden gaz gibi maddeleri kendine çekebilir ve (veya) çarpışabilirler.[9]
IOK-1 galaksisi bizden ∼12,88 milyar ışık yılı uzaklıktadır.[10]
Samanyolu ve Andromeda galaksileri 3-5 milyar yıl içinde çarpışmaya başlayacak ve bu çarpışma milyarlarca yıl sürecektir, öyle ki merkezlerindeki kara delikler de sonunda (yeni) merkezde birleşip süper dev bir kara deliğe dönüşecektir.[11]
Düzensiz galaksiler şekilsiz olup genç yıldızları, sarmal galaksiler orta yıldızları, eliptik galaksiler ise eski yıldızları barındırır: Öyle ki (birim hacim başına ve birbirlerine göre) gaz ve toz miktarı; düzensizde çok, sarmalda orta (ya da çok), eliptikte ise azdır.[12]
Galaksiler başlangıçta oluşurken spiral (sarmal) disk şeklindedir, yakındaki galaksilerle etkileştikçe eliptik şekilli galaksiye dönüşür, bu yüzdendir ki eliptik galaksiler daha eski yapılardır. Düzensiz galaksiler çoğunlukla galaksi etkileşimlerinin kesintiye uğraması sonucu oluşagelirler.[13]
Gözlemlenebilir evrendeki galaksilerin ∼%60’ı eliptik türdendir.[14]
Samanyolu, spiral kolları olup sarmal tipinde olan büyük bir galaksidir. Galaksimiz evrendeki çoğu galaksiden (çap ve kütle olarak) daha büyüktür. Örneğin Yerel Grup’umuzdaki galaksilerin çoğunun çapı bizden en az 10 kat daha küçüktür.[15]
Çap olarak eliptik galaksiler büyük, sarmallar orta, düzensizler ise küçük olma eğilimindedir: Küçük-büyük oranları kısmen değişse de genelde bu sıralama söz konusudur ki bildiğimiz en büyük galaksiler eliptik türündekilerdir.[16]
Kaynaklar
[1] Eric Christian, Samar Safi-Harb, “Milky Way and other Galaxies”, NASA: Imagine The Universe, Ask an Astrophysicist, Library of Past Questions and Answers, “How large is the Milky Way galaxy?”, Soru ID: 980317b, 17 Mart 1998, <https://imagine.gsfc.nasa.gov/ask_astro/galaxies.html>, Erişim(ler): 25 Ekim 2018 [kalıcı arşiv kaydı: https://web.archive.org/web/20170127231208/https://imagine.gsfc.nasa.gov/ask_astro/galaxies.html]. (50-65 arası sonnotlar, NASA yetkililerinden 23 kişinin 1997-2011 yılları arasında halkın sorularına verdikleri cevapların arşivlenmesidir.)
[2] ags., ea. (erişim aynı), Barbara Mattson, Ilana Harrus, “Where is the Solar System located in the galaxy?”, Soru ID: 030827a, 27 Ağustos 2003.
[3] ags., ea., Damian Audley, David Palmer, “What is our Sun’s rate of speed in relation to the center of our galaxy? Is our galaxy moving as well?”, Soru ID: 970821a, 21 Ağustos 1997.
[4] ags., ea., Koji Mukai, “How many stars (or what percentage) in our galaxy are 4.5 billion years old (age of the Sun) or older?”, Soru ID: 980402b, 2 Nisan 1998.
[5] ags., ea., John K. Cannizzo, Karen Smale, David Palmer, “What is the proof that the Milky Way is a barred spiral?”, Soru ID: 980714a, 14 Temmuz 1998.
[6] ags., ea., Jim Lochner, Gail Rohrbach, Koji Mukai, “Do you have any pictures of the Milky Way Galaxy from above?”, Soru ID: 970516a, 16 Mayıs 1997.
[7] ags., ea., Koji Mukai, “Why are far away galaxies visible to telescopes, but not the center of ours? “, Soru ID: 980516a, 16 Mayıs 1998.
[8] ags., ea., Allie Cliffe, Jim Lochner, “What happens when galaxies collide?”, Soru ID: 980213a, 13 Şubat 1998.
[9] ags., ea., Tim Kallman, “Can galaxies lose mass when they interact?”, Soru ID: 980116a, 16 Ocak 1998.
[10] ags., ea., Jay Cummings, Jeff Livas, “What is the most distant known galaxy in the observable universe?”, Soru ID: 070423a, 23 Nisan 2007.
[11] ags., ea., Michael Loewenstein, Amy Fredericks, “What will happen to the Central Black holes when galaxies collide? “, Soru ID: 110207a, 7 Şubat 2011.
[12] ags., ea., J. Allie Cliffe, “What different types of galaxies are there?”, Soru ID: 980215c, 15 Şubat 1998.
[13] ags., ea., Kevin Boyce, Hans Krimm, “Why do galaxies have their different shapes?”, Soru ID: 100416b, 16 Nisan 2010.
[14] ags., ea., Hans Krimm, “What type of galaxy is the most abundent?”, Soru ID: 020130a, 30 Ocak 2002.
[15] ags., ea., Michael Loewenstein, David Marsden, “What is the average size of a galaxy?”, Soru ID: 001205a, 5 Aralık 2000.
[16] ags., ea., Koji Mukai, Kevin Boyce, “What are the sizes of the different types of galaxies?”, Soru ID: 050912a, 12 Eylül 2005.