Kur’an: Bakara 219 Sana içkiyi ve kumarı sorarlar. De ki: ‘Onlarda hem büyük günah, hem insanlar için (bazı) yararlar vardır. Ama günahları yararlarından daha büyüktür.’
Nisa 43 Ey iman edenler, sarhoş iken, ne dediğinizi bilinceye ve cünüp iken de -yolculukta olmanız hariç- gusül edinceye kadar namaza yaklaşmayın.
Maide 90 Ey iman edenler, içki, kumar, dikili taşlar ve fal okları ancak şeytanın işlerinden olan pisliklerdir. Öyleyse bun(lar)dan kaçının; umulur ki kurtuluşa erersiniz.
Nahl 67 Hurmalıkların ve üzümlüklerin meyvelerinden kurdukları çardaklarda hem sarhoşluk verici içki, hem güzel bir rızık edinmektesiniz. Şüphesiz aklını kullanabilen bir topluluk için, gerçekten bunda bir ayet vardır.
Muhammed 15 Takva sahiplerine va’dedilen cennetin misali (şudur): İçinde bozulmayan sudan ırmaklar, içenler için lezzet veren şaraptan ırmaklar ve süzme baldan ırmaklar vardır; orada onlar için meyvelerin her türlüsünden ve Rablerinden bir mağrifet vardır. Hiç (böyle ödüllendirilen bir kişi), ateşin içinde ebedi olarak kalan ve bağırsaklarını ‘parça parça koparan’ kaynar sudan içirilen kimseler gibi olur mu?
Sad 50 Adn cennetleri; kapılar onlara açılmıştır. 51 İçinde yaslanıp-dayanmışlardır; orada birçok meyve ve şarap istemektedirler. 52 Ve yanlarında bakışlarını yalnızca eşlerine çevirmiş yaşıt kadınlar vardır. 53 İşte hesap günü size va’dedilen budur.
Mutaffifin 25 Onlara mühürlü, katıksız bir şaraptan içirilir. 26 Ki sonu misktir. Şu halde yarışmak isteyenler, bunun için yarışsınlar. 27 Onun karışımı ‘tesnim’dendir*. 28 Bir kaynak ki, yakınlaştırılmış (mukarreb) olanlar ondan içer. (Tesnim: Yüksek bir yerden akan cennet çeşmesi) (Görüşüme göre tesnim ile Enki’nin Kutsal Suyu[198] benzerlik gösterir.)
Şarap yapımında; meyvedeki veya sebzedeki şeker, maya sayesinde alkole dönüşür[199] ve işlevini yitirerek ölen mayalar kabın/şişenin dibine tortu olarak çöker:[200] Bu tortulu kısım içilmez, çok acıdır ve kötü kokar.[201][202] Görüşüme göre üstteki ayetlerdeki cennet şarabının “sonu misktir” sözü, burayı anlatıyor olabilir. Haftada ∼5 bira kadarlık alkolün vücudumuza faydalı olduğunu[203] ve engelleri kaldırmasından dolayı dünyada yaşanılan cinsi sevişmenin %∼75’inin alkolün tesiriyle olduğunu hatırlattıktan[204] sonra konuya devam edecek olursak: Fazla alkol içenlerde baş ağrısı görülür ve cinsel güçte azalma olabilir: Miskin faydalarının bunlara iyi geldiğinin görülmesi, görüşüme göre -üstteki- bu ayetlerle anlatılmak istenmiş olabilir. Ayrıca bilimsel ilerlemeye bağlı olarak günümüzde içki yapım aşamalarının gelişmesiyle içkinin tat, koku, renk gibi kalitesinin arttırılması bağlamında zor bulunup istisna iyi olanların dışında eski içkilerin çoğunun kalitesinin günümüze oranla kısmen daha düşük olmasından dolayı bu eski içkilerdeki kısmi acılığa işareten[202][205][206] -yine görüşüme göre- cennet şarabının “sonu misktir” denilmiş olabilir.
Misk: Erkek misk geyiğinden elde edilen güzel kokan bir maddedir. Sanskritçe testis (er bezi) anlamındaki “muşka” kelimesi Farsça’ya müşk olarak ve sonrasında Farsça’da kazandığı bugünkü anlamıyla bu müşk Arapça ve Türkçe’ye misk olarak geçmiştir. Türkçe’de halk arasında “mis” (mis gibi) olarak da söylenir. Memeli ve küçük bir hayvan olan misk geyiği dişileri etkilemek için testislerinden siyah renkte, kıvamlı ve keskin kokan misk adlı maddeyi salgılar. Cinsel iktidar arttırıcı, yatıştırıcı, ağrı kesici, hafıza, göz ve kalp kuvvetlendirici olarak tarihte -tıpta- kullanılmıştır. Çok pahalı olan bu madde bugün parfümeri sanayisinde kullanılmaktadır. Ayrıca misk öküzü-kedisi-sıçanı gibi hayvanlardan da çıkarılır ama bunların kalitesi düşüktür. Cahiliye Arapları kullandıkları miske en güzel koku diyordu. Ayrıca üst tabaka Arap kadınları yataklarına bu kokuyu sürüyordu. Muhammed’e göre de en güzel koku olup cenneti anlatan hadislerinde buna sıkça değinmiştir: Normal hayatın yanı sıra Kabe’yi tavaf ederken bile bu kokuyu sürünmüştür. ‘Misk geyiğinin öz olarak yaşadığı yerler Tibet, Moğolistan, Çin’in güneyi ve Vietnam’ın kuzeyidir’ hatırlatmasını yaptıktan sonra o dönemlerde Misk Orta Doğu’ya İpek Yolu ve deniz yollarıyla gelmekteydi: Üretilip geldiği yerlere göre birçok misk çeşidi bulunuyordu; Tibetî, Sînî (Çin), Soğdî (Tacikistan), Hindî, Kanbârî (Kazakistan), Tuğur Gūzî, (Dokuz Oğuz, Moğolistan), Cebelî (Sind, Pakistan), Cezîrî (Güneydoğu Anadolu), Asmârî (Doğu Afrika’daki Eritre) gibi birçok çeşit ismi vardı. Erkek misk geyiği dişileri etkilemek ve kendi bölgesini belirlemek için kayalara-çalılara misk salgısını sürer ve bu kurur, insanlar da bunu toplar ve eklemelerle sıvılaştırıp satardı; ayrıca misk hayvandan doğrudan da elde edilirdi. Misk İslam kültüründe güzel konunun ve temizliğin sembolüdür. İslam edebiyatında ise miske Muhammed’in saçları benzetmesi yapılır.[207]
Şarap (veya alkollü içecek) üretimi çok emek isteyen zor bir iştir. Öyle ki yüksek kalitede şarap üretebilmek daha da zordur. Tarihte alkollü içecek üretimi zamanla gelişmiştir. Eskiden (MÖ 7000 – MS 700) üretilen içkiler günümüze oranla (bilgi, birikim, teknoloji, bilim sayesinde tat, aroma, koku, renk vs. olarak) kalite bakımından daha düşüktü diyebiliriz[202] fakat istisnai olarak zor bulunup değeri/fiyatı yüksek olan iyi içkiler de geçmişte bulunmaktaydı[199][206][208][209]. Eldeki verilerle bilinene göre bira Mezopotamya’da MÖ ∼7000’de, şarap İran’da MÖ ∼6000’de, bildiğimiz ekmek ise Mısır’da MÖ ∼3500’de ilk defa ortaya çıkmıştır. Bu üçünün oluşmasına / yapılmasına sebep olan Saccharomyces cerevisiae adında bir maya türüdür: Yani içki/alkol ve ekmek aynı mayadan yapılır: Bu maya[210] (veya mantar[211]), bakteri gibi canlı bir mikroorganizmadır. Tarihte yapılan ilk ekmekler bira mayası kullanılarak üretilmiştir.[210] Yanı sıra şeker içeren tüm meyve ve sebzelerde; ekmek, peynir, yoğurt, turşu, sirke gibi maya ile yapılan tüm ürünlerde çok az da olsa alkol (sarhoşluk veren -etil- alkol, etanol) bulunur[211][212][213] (ekmek gibi pişirilerek yapılan yiyeceklerde alkolün bir kısmı uçsa da alkolün bir kısmı bu yiyeceklerde yine de kalır[212]) ve hatta insan vücudunun kendisi bile (vücudumuzda bulunan -bizi oluşturan- yaşamamız için gerekli olup da bizim yapamadığımız vitamin gibi birtakım organik bileşikleri yapan, daha çok sindirim sisteminde bulunan -faydalarından dolayı gerek besleyerek gerekse diğer yollarla ve yuva olarak kendilerini koruduğumuz, onların da bizi koruduğu- ∼100 trilyon kadar bakteri yediğimiz şekerli/karbonhidratlı gıdalardan -her defasında- yan ürün olarak) alkol üretir ama bunun çoğu karaciğerde enzimlerle parçalanır (bu, vücudun evrimle gelişen savunma mekanizmasıdır, çürük meyveleri yiyen çeşitli sineklerde bu daha da gelişmiştir, eğer bu olmasaydı yaşıyor olmazdık)[214] kalan çok az bir miktar alkol ise vücutta (kanda) dolaşır, ve hatta sindirim sisteminde oluşan bu alkol ile kanda bulunan bu alkolden dolayı nefesimizde bile az da olsa alkol ve alkol kokusu bulunur[212]. (Tabii burada “az alkol”den kasıt bira, şarap gibi içkilere oranladır. Normal bir birada alkol oranı %5,[215] normal bir şarapta ise %12’dir:[200] Sirke %2-0.5, kefir %2-0.5,[212] olgun muz %1,[216] boza %1,[215] turşu %0.5,[216] pişmemiş patates %0.5,[213] üzüm suyu %0.4,[216] yoğurt %0.25, portakal %0.21,[213] elma suyu %0.2, beyaz ekmek %0.2,[216][217] hurma %0.19, ekmek mayası %0.124,[213] satılan meyve suları %0.1,[212], kola ve gazoz %0.02:[213] Tabii bu oranlar ortalama bir değer olup yetiştirildiği ve/veya yapım aşaması koşullarına göre artabilir de azalabilir de.
İslam öncesindeki Araplar da diğer toplumlar gibi çeşitli meyve ve sebzelerden (veya bulabildikleri içki yapılabilecek her şeyden) içki/alkol üretmişlerdir. Araplar çok değer verdiği kaliteli şaraba “rahîķ” demişlerdir ki bu kelime Kur’an’da da (Mutaffifin 25, 26) cenettekilerin içeceği şarap olarak geçmektedir. Her dönemde olduğu gibi o dönemlerde de kaliteli şarap zor bulunurdu ve değeri/fiyatı pahalıydı. Hicaz’da (Mekke-Medine ve çevresinde) üretilmesinin yanı sıra buraya dışarıdan birçok içki de getirilirdi ayrıca uluslararası yollar üzerinde de satılırdı. İslam’dan önce içki içmeyen ve onu haram sayan hanifler vardı.[208] Tarımla yerleşik hayata geçildikten sonra içki üretiminde en çok tercih edilen meyve üzüm ve en çok üretilen içki de bu üzümden elde edilen şarap olmuştur. Budizm’deki 5 temel emirden (pañchašila) birisi içki içmemektir.[218] İslam öncesindeki Araplar’da içki yapımı ve tüketilmesi yaygındı: Çok kaliteli şaraplar onlara çoğunlukla dışarıdan geliyordu ve fiyatları yüksekti (veya dışarıdan ucuza alınıp Hicaz’da pahalıya satılıyordu). Ömer ve yanındakilerin Muhammed’e “Yâ Resûlallah! Bize şarap hakkında bir hüküm ver, çünkü şarap aklı giderip malı telef ediyor” demesiyle Bakara suresindeki 219. ayet oluşmuştur, nâzil/nüzûl olmuştur (veya bu ayetin oluşma sebebidir). Yine Ömer ve yanındakilerin içkinin yasaklanması adına Muhammed’e durmadan söylenmeleri ve içkili bir davette sarhoş olan muhacir ve ensar arasında tartışma sonucunda çıkan sarhoşi bir kavga neticesinde Maide suresindeki 90 ve 91. ayetler nâzil olmuştur.[209]
___________________
[198] Bu sitedeki yazılarıma bk. (Dizin 132), bk. (Dizi 175).
[199] Ahmet Uhri, Ergün Laflı, Murat Yankı, “Üzümün Akdeniz’deki Yolculuğu: Konferans Bildirileri“, İzmir Büyükşehir Belediyesi Akdeniz Akademisi, Aralık 2017, <http://www.izmeda.org/Upload_Files/FckFiles/file/Kitap/UzumunAkdenizdekiYolculuguWEB.pdf> Erişim: 31 Temmuz 2018, s. 14, 24, 26, 190.
[200] Mehmet Utku, “Şarap Üretim İşletmelerinde Maliyet Sistemi ve Bir Uygulama“, Pamukkale Ü. Genel İşletme Programı, Doktora Tezi, Denizli, Ekim 2015, <http://acikerisim.pau.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11499/631/Mehmet%20Utku.pdf?sequence=1&isAllowed=y> Erişim: 31 Temmuz 2018, s. 9, 14.
[201] Jean Luc Colin, “Gurme Köşesi: Önolog Jean Luc Colin’den”, Diren Şarapları, 2013, <http://www.diren.com.tr/Gurme.asp> Erişim: 31 Temmuz 2018.
[202] Zeliha Kaya, “Şarap Üretimi ve Kalite”, İstanbul Aydın Ü., Aydın Gastronomy Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, 2017, <http://dergipark.gov.tr/download/article-file/498270> Erişim: 31 Temmuz 2018, s. 18, 19, 23, 24, 26, 27. ss. 17-30.
[203] Bianca Nogrady, “Az Alkol Gerçekten Yararlı Mı?”, BBC News Türkçe, 1 Ekim 2015, <https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/10/151001_vert_fut_alkol_yararli_mi> Erişim: 1 Ağustos 2018.
[204] Matt Shinners, Colin Murdoch, “Alkolün İşe Yaradığı Altı Durum”, Haber Türk, 20 Temmuz 2010, <https://www.haberturk.com/yasam/haber/534322-alkolun-ise-yaradigi-alti-durum> Erişim: 1 Ağustos 2018.
[205] Engin Yaralı, “Alkollü ve Alkolsüz İçecekler Teknolojisi“, Adnan Menderes Ü. Ders Notları, 20 Temmuz 2017, <http://www.akademik.adu.edu.tr/myo/cine/webfolders/File/ders notlari/Alkollu ve alkolsuz icecek teknolojisi.pdf> Erişim: 1 Ağustos 2018, s. 67, 81, 82, 95, 109, 130.
[206] Cennet Pişkin, “Antik Çağ’da Karia Bölgesi’nde Dionysos Kültü ve Şarap Üretimi“, Ege Ü. Klasik Arkeoloji Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İzmir 2007, <http://www.acikerisim.ege.edu.tr:8081/jspui/handle/11454/2606> Erişim: 1 Ağustos 2018, s. 51-54. (Linkteki Göster/Aç’a tıklayınca eser indirilecektir, işlem biraz uzun sürelebilir.)
[207] Turhan Baytop, Nebi Bozkurt, “Misk”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2005, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c30/c300115.pdf> Erişim: 30 Temmuz 2018, Cilt: 30, s. 181. ss. 181, 182.
[208] Nebi Bozkurt, “İçki”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2000, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c21/c210314.pdf> Erişim: 1 Ağustos 2018, Cilt: 21, s. 455, 456. ss. 455, 456.
[209] Mustafa Baktır, “İçki”, İslam’da, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2000, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c21/c210316.pdf> Erişim: 1 Ağustos 2018, Cilt: 21, s. 458, 459. ss. 458-462.
[210] Betül Kocaadam, Nilüfer Acar-Tek, “Ekmek, Bira, Şarap ve Yoğurdun Orijinleri ve Tarihsel Süreçleri”, Beslenme ve Diyet Dergisi, Türkiye Diyetisyenler Derneği, Cilt: 44, Sayı: 3, 2016, <https://beslenmevediyetdergisi.org/index.php/bdd/article/view/109/81> Erişim: 1 Ağustos 2018, s. 272-276. ss. 272-279.
[211] Ali Başman, “Ekmekte Bile Alkol Var”, Milliyet, Röportaj: Fehim Genç, 12 Ağustos 2013, <http://www.milliyet.com.tr/-ekmekte-bile-alkol-var-/ekonomi/detay/1748645/default.htm> Erişim: 1 Ağustos 2018. (Başman 2013’te Şarap Üreticileri Derneği başkanıydı.)
[212] Sencer Selçuk, “Alkol”, Princeton Ü., (t.y.), <http://www.princeton.edu/~sselcuk/alkol.html> Erişim: 2 Ağustos 2018.
[213] BUTAL, Erbak Uludağ, “Patateste de Alkol Çıktı”, Hürriyet, TÜBİTAK Bursa Test ve Analiz Laboratuvarı (BUTAL), 16-19 Ekim 2006, <http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/patateste-de-alkol-cikti-5288743> Erişim: 2 Ağustos 2018.
[214] Bilada Bilican, “Midedeki Alkol”, Sistems, Nisan 2004, <http://www.sistems.org/midedeki_alkol.htm> Erişim: 2 Ağustos 2018. (Bilican moleküler biyolog, şu an nörolog).
[215] Süha Bora Şafak, “Türk Bira Sektörü Analizi ve Türk Bira Firmalarının İhracat Olanakları“, Dokuz Eylül Ü. Pazarlama Programı, Yüksek Lisans Tezi, 2006, <http://acikerisim.deu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/12345/11639/189960.pdf?sequence=1&isAllowed=y> Erişim: 2 Ağustos 2018, s. 7.
[216] Joseph Keul, “Herkes Alkol Alıyor!”, Güneş, Aktaran: Turgay Renklikurt, 12 Haziran 2013, <http://www.gunes.com/yazarlar/turgay–renklikurt/herkes-alkol-aliyor-47298> Erişim: 2 Ağustos 2018.
[217] Nevzat Artık, “Elmada ve Ekmekte Daha Yüksek Alkol Var”, Mynet, 12 Ekim 2006, <http://www.mynet.com/haber/finans/elmada-ve-ekmekte-daha-yuksek-alkol-var-218361-1> Erişim: 2 Ağustos 2018. (Artık 2006’da Tarım Bakanlığı’nda müdür yardımcısıydı.)
[218] Kürşat Demirci, “İçki”, İslam Öncesi Dinlerde, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), TDV İslâm Araştırmaları Merkezi (İSAM), 2000, <http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c21/c210315.pdf> Erişim: 2 Ağustos 2018, Cilt: 21, s. 456, 457. ss. 456-458.